| |
|---|
Czym są zmiany klimatu?
Odkąd 4,5 miliarda lat temu powstała Ziemia, wszystkie jej struktury ulegają bezustannym zmianom. Jedną z owych struktur stanowi atmosfera - przezroczysta, gazowa powłoka otaczająca „błękitną planetę”, warunkująca stabilną średnią roczną temperaturę na poziomie 15 °C, dzięki której na Ziemi rozwinęło się życie. W skład atmosfery wchodzą między innymi gazy cieplarniane pochodzenia naturalnego i antropogenicznego. Wśród nich dominuje para wodna, dwutlenek węgla, ozon, metan, podtlenek azotu oraz chlorowcopochodne węglowodorów: freony i halony. Właściwością gazów cieplarnianych jest zdolność całkowitego przepuszczania krótkofalowego promieniowania słonecznego, absorbowanego na powierzchni Ziemi i jednoczesne odbijanie promieniowania długofalowego Ziemi (część tego promieniowania ulega rozproszeniu w przestrzeń okołoplanetarną). Obecność gazów cieplarnianych powoduje przechwytywanie ciepła i na powrót kierowanie go ku powierzchni Ziemi, co przypomina efekt podobny do tego, jaki zaobserwować można w szklarni (stąd mówimy o efekcie szklarniowym). W wyniku tego procesu średnia temperatura Ziemi jest wyższa o 33°C. Przy niezakłóconym uchodzeniu w kosmos odbitego promieniowania słonecznego średnia temperatura wynosiłaby -18°C, co uniemożliwiłoby powstanie życia. Zatem naturalny efekt cieplarniany jest bardzo ważny dla istnienia życia na naszej planecie. Niestety w efekcie działalności ludzi nastąpił znaczący wzrost stężenia gazów cieplarnianych, czego konsekwencją jest, jak dowodzi Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovermental Panel on Climate Change - IPCC), nienaturalny wzrost temperatury globu.
Badania nad stężeniem dwutlenku węgla w atmosferze wskazują, iż od czasów rewolucji przemysłowej jego poziom wzrósł o 38%. W ciągu ostatnich 100 lat temperatura na Ziemi podniosła się o 0,7°C, na kontynencie europejskim o 0,95°C, zaś przełom XX i XXI wieku to najcieplejszy okres w ostatnim tysiącleciu. Międzynarodowy Zespół ds. Zmian Klimatu stwierdził, iż z 90% prawdopodobieństwem to działalność człowieka stanowi przyczynę zmian klimatycznych (IV Raport IPCC).
Należy zwrócić uwagę, że gazy szklarniowe powstają zarówno w naturalnych procesach przyrodniczych jak i w wyniku działalności ludzkiej:
- Dwutlenek węgla jest głównym gazem cieplarnianym odpowiedzialnym za wzmocnienie efektu cieplarnianego. Naturalne źródła CO2 to aktywność wulkanów oraz aktywność życiowa flory i fauny, jednakże to źródła antropogeniczne są głównym winowajcą obserwowanego obecnie przyspieszenia zmian klimatu. Stężenie CO2 wzrosło w ostatnich stu latach przede wszystkim w wyniku spalania paliw kopalnych, w tym w transporcie. Zanotowano, że w okresie od 1751 do 2005 roku w wyniku ich spalania wyemitowano 321 miliardów ton węgla, z czego połowa powstała po 1975 roku. W 2005 roku do atmosfery zostało uwolnione o 3,8% więcej węgla niż w roku wcześniejszym (około 8 miliardów ton). W roku 2005 76,7% całkowitej emisji pochodziło ze spalania paliw kopalnych i produkcji cementu, zaś 18,6 % ze spalania paliw gazowych. Dodatkowym problemem jest stopniowe zmniejszanie terenów zalesionych a także terenów rolniczych, czego efektem jest mniejsza kumulacja węgla w glebie i biomasie.
- Metan jest drugim po dwutlenku węgla gazem cieplarnianym powodującym wzmocnienie efektu cieplarnianego Jego ilość od czasów przedindustrialnych podwoiła się. Metan ma ponad dwudziestokrotnie większy potencjał cieplarniany (zdolność zatrzymywania ciepła) od dwutlenku węgla, jednakże jego żywotność jest o wiele niższa (CO2 – 50-200 lat życia w atmosferze, metan ok. 12 lat). Metan produkowany jest przede wszystkim przez bakterie – powstaje wyniku beztlenowego rozkładu szczątek roślinnych (naturalne źródła metanu to m.in. bagna czy oceany). Źródła antropogeniczne to wydobywanie i spalanie paliw kopalnych (metan jest głównym składnikiem gazu ziemnego), hodowla bydła, uprawy ryżu (na poletkach ryżowych tak jak na bagnach materia organiczna rozkładana jest beztlenowo), pożary oraz składowanie odpadów (na składowiskach dochodzi do beztlenowego rozkładu materii).
- Para wodna jest głównym gazem cieplarnianym, odpowiada za powstawanie około 2/3 naturalnego efektu cieplarnianego. Para jest elementem systemu obiegu wody w przyrodzie, dostaje się do atmosfery w wyniku parowania z powierzchni akwenów i cieków wodnych, parowania lądów, a także w wyniku spalania paliw. Ludzie nie powodują zwiększenie ilości pary wodnej w atmosferze, należy jednak wziąć pod uwagę, że przy wyższej temperaturze w powietrzu może zmieścić się więcej wilgoci.
- Podtlenek azotu w sposób naturalny uwalniany jest z oceanów czy lasów tropikalnych. Źródła antropogeniczne to odchody zwierząt hodowlanych, spalanie paliw kopalnych (w tym w transporcie) i roślinności oraz produkcja nawozów i środków chemicznych wymagających użycia azotu, np. w oczyszczalniach ścieków. Istotne jest to, że charakteryzują się jedną z najwyższych wartości pod względem zdolności zatrzymywania ciepła - tak zwanym wysokim potencjałem cieplnym (300 razy większym niż w przypadku dwutlenku węgla).
- Węglowodory chlorowcopochodne (np. halony i freony) to jedyne gazy cieplarniane pochodzące wyłącznie ze źródeł antropogenicznych. Choć jest ich stosunkowo niewiele to mają bardzo wysoki potencjał cieplarniany (nawet 20 tys. większy niż CO2) i są bardzo trwałe, mogą pozostawać w atmosferze przez tysiące lat. Są lub były używane w urządzeniach chłodniczych i klimatyzatorach, w przemyśle elektronicznym, w aerozolach, przy produkcji aluminium, czy też urządzeń gaśniczych. Na mocy Konwencji Wiedeńskiej oraz Protokołu Montrealskiego następuje stopniowe wycofywanie z produkcji i zużycia ww. substancji (gazów) jako niebezpiecznych dla warstwy ozonowej, aż do całkowitego ich wyeliminowania.
Okazuje się, że nie ma w zasadzie procesów, które w jakikolwiek sposób nie przyczyniałyby się do wzrostu stężenia gazów cieplarnianych. Każde społeczeństwo wnosi do atmosfery jakąś część tych substancji. Jak wynika z badań Word Resources Institute Stany Zjednoczone wprowadziły w okresie od 1900 do 2002 roku, 1050 ton dwutlenku węgla w przeliczeniu na jednego mieszkańca swojego kraju, Chiny 68 ton, zaś Indie 25 ton. Tak więc różnice w historycznej emisji są przeogromne. Tabela nr 1 prezentuje kraje o największej emisji dwutlenku węgla w 2006 roku, kiedy to Chiny po raz pierwszy w swej historii osiągnęły wyższą wartość rocznej emisji niż Stany Zjednoczone. Warto zwrócić uwagę na dane ukazujące emisję w przeliczeniu na jednego mieszkańca, okazuje się bowiem, że kraje takie jak Chiny czy Indie pomimo wysokiej emisji całego kraju w przeliczeniu na obywatela swojego państwa wypadają o wiele lepiej niż kraje zachodnie. Np. w Indiach emisja wynosi 1,2 tony na mieszkańca rocznie, podczas kiedy mieszkaniec Stanów Zjednoczonych czy Kanady emituje 20 ton, w przypadku Niemców wskaźnik ten osiąga poziom ok. 10 ton, zaś w Polsce 8 ton na osobę. Tymczasem jak obliczyli naukowcy, aby sytuacja zmian klimatu uległa stabilizacji, wielkość emisji na mieszkańca w ciągu roku nie powinna przekraczać 2 ton. Jak wydaje się zatem poszczególne kraje powinny ponosić proporcjonalną do swojej emisji (także historycznej) odpowiedzialność, ponieważ skutki efektu cieplarnianego są zjawiskiem globalnym i dotyczą wszystkich. Ze względu na fakt, iż globalne ocieplenie to problem, którego negatywne konsekwencje przebiegają znacznie wolniej i w dłuższej perspektywie czasu, niż w przypadku innych zanieczyszczeń bywa on bagatelizowany. Warto zdać sobie jednak sprawę, iż skutki ocieplenia klimatu są zjawiskiem globalnym i dotyczą wszystkich.
Tab: Państwa o największej emisji CO2, w 2006 roku
Pozycja
w emisji CO2
na świecie | Kraj |
Emisja CO2 w 2006 roku [mln ton]* |
Udział w emisji świata w 2006 roku [%]* |
Emisja CO2 na
mieszkańca w 2006 roku
[ton/mieszk./rok]** |
|---|
| 1 |
Chiny |
6018 |
20,7 |
3,8 |
| 2 |
USA |
5903 |
20,2 |
20,4 |
| 3 |
Rosja |
1704 |
5,8 |
10,5 |
| 4 |
Indie |
1293 |
4,4 |
1,2 |
| 5 |
Japonia |
1247 |
4,3 |
9,8 |
| 6 |
Niemcy |
858 |
2,9 |
9,8 |
| 7 |
Kanada |
614 |
2,1 |
20,0 |
| 8 |
Wielka Brytania |
586 |
2,0 |
9,8 |
| 9 |
Korea Południowa |
515 |
1,8 |
9,7 |
| 10 |
Iran |
471 |
1,6 |
6,3 |
| 20 |
Polska |
303 |
1, 0 |
8,0 |
| |
Świat |
29195 |
100,0 |
4,4 |
Źródła:
* www.eia.doe.gov/pub/internatinternational/iealf/tableh1co2.xls
** www.mdgs.un.org/unsd/mdg/Data.aspx
Artykuł opracowano na podstawie publikacji Aleksandry Arcipowskiej i Andrzeja Kassenberga pt. „Małe ABC...ochrony klimatu” (wydanie III), Instytut na rzecz Ekorozwoju i Polska Zielona Sieć, Warszawa/Kraków 2009
opracowanie: Agnieszka Wnuk
konsultacje merytoryczne: Instytut na rzecz Ekorozwoju
redakcja i korekta: Emilia Kałuda, Gosia Świderek
|
| |
| |
 |
|
|
| nie podgrzewaj atmosfery |
|---|
Witamy na archiwalnej (2009) stronie projektu edukacyjnego „Nie podgrzewaj atmosfery”, którego głównym celem
było zwrócenie uwagi na problematykę zmian klimatu. Projekt skierowany był przede wszystkim do nauczycieli i uczniów szkół podstawowych,
gimnazjalnych oraz średnich, żywimy jednak nadzieję, iż za ich pośrednictwem idea ochrony klimatu dotrze do szerszego grona odbiorców.
Wszystkich zainteresowanych tematyką „klimatyczną” gorąco zachęcamy do odwiedzania naszej strony. |
| |
|
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
ul. Zielona 27, 90-602 Łódź
tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535
e-mail: office@zrodla.org
www.zrodla.org
|
|
Projekt dofinansowany ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej
|
|
|
|
|
|
| 1,5% podatku na OPP |
|---|
Bezpłatny program do rozliczenia podatku
za rok 2023
jest już dostępny do pobrania ze strony
opp.zrodla.org
|
Uwaga! Ta strona używa cookie. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
|
|
|
|
