| |
|---|
Problem globalnego ocieplenia w ocenie uczniów i nauczycieli - raport z badań
W dziewięciu szkołach z terenu województwa łódzkiego przeprowadzano badania sondażowe dotyczące wiedzy uczniów i ich postaw w kontekście globalnego ocieplenia. Do badania wytypowane został następujące placówki: Szkoła Podstawowa nr 12 w Łodzi, Szkoła Podstawowa nr 61 w Łodzi, Szkoła Podstawowa nr 33 w Łodzi, Gimnazjum Publiczne nr 14 w Łodzi, Gimnazjum Publiczne nr 57 w Łodzi, Gimnazjum Publiczne nr 5 w Łodzi, XXXV Liceum Ogólnokształcące w Łodzi, Liceum Ogólnokształcące z Zespołu Gimnazjalno-Licealnego w Głownie. W sumie przebadano 184 osoby. Celem badania było zdiagnozowanie stanu wiedzy uczniów dotyczącej tematyki globalnego ocieplenia, ich stosunku oraz postawy wobec problemu ocieplania klimatu oraz interesujących ich w tym obszarze zagadnień.
Badania zostały uzupełnione o wywiady z nauczycielami, w tej części przebadanych zostało 15 osób. W wywiadach wzięli udział nauczyciele przyrody, biologii i geografii. Celem badania było zdiagnozowanie potrzeb w zakresie uzupełnienia wiedzy nt. globalnego ocieplenia, uzyskanie informacji na temat materiałów, z jakich korzystają oraz wiedzy i postaw ich uczniów w kontekście ocieplania klimatu.
UCZNIOWIE
Przeważająca większość uczniów (93%) słyszała o globalnym ociepleniu. Wyniki nieznacznie różnią się w zależności od poziomu nauczania. Najwyższy wynik uzyskali licealiści (95,8%), niewiele niższy uczniowie szkół podstawowych (94,7%), wśród gimnazjalistów 89% twierdzi że słyszało o globalnym ociepleniu.
Głównym źródłem wiedzy o globalnym ociepleniu jest telewizja: 75% wskazań w szkołach podstawowych, 78% w gimnazjach i 76,6% w liceach. Na kolejnych miejscach uczniowie podstawówek wymieniają: Internet (29%), rodziców (25%), szkołę (23,6%) i prasę (21%). Gimnazjaliści o zmianach klimatu poza telewizją dowiedzieli się z Internetu (52%), w szkole (48%), z pracy (36%) i od rodziców (26%). Licealiści na kolejnym miejscu po telewizji wymieniają: szkołę (57,4%) a dopiero później Internet (51%) i prasę (47%).
We wszystkich grupach wiekowych wpływ organizacji ekologicznych na stan wiedzy uczniów okazał się niewielki (odpowiednio 14%, 10% i 6,4%). Z badania wynika także, że uczniowie nie rozmawiają ze sobą na ten temat, tylko 8,5% licealistów wskazało koleżanki i kolegów jako źródło wiedzy o zmianach klimatu, wśród gimnazjalistów i uczniów podstawówek wynik był jeszcze niższy (odpowiednio 6% i 1,4%).
Tylko 46% uczniów podstawówek i 48% gimnazjalistów deklaruje, że wie co to jest globalne ocieplenie. Wskaźnik ten jest znacznie wyższy wśród licealistów, większość (92%) deklaruje, że potrafi zdefiniować globalne ocieplenie.
Uczniowie szkół podstawowych często utożsamiają globalne ocieplenie z dziurą ozonową. Globalne ocieplenie opisują jako wzrost temperatury na Ziemi, najczęściej wymienianym skutkiem zmian klimatu jest topnienie lodowców (11 wskazań) oraz podniesienie się poziomu mórz i powodzie (5 osób), jedna osoba wymieniła niedostatek wody słodkiej. Jedne źródło zmian klimatu to „zanieczyszczenie np. spaliny samochodów”
Poziom wiedzy gimnazjalistów jest już znacznie wyższy, w definicjach globalnego ocieplenia pojawia się pojęcie „gazów cieplarnianych”. Co trzecia z zaprezentowanych definicji jest wyczerpująca i poprawna. Pozostałe odpowiedzi są częściowe, uczniowie wymieniają tylko skutki lub tylko przyczyny lub ograniczają się do odpowiedzi takich jak „wzrost temperatury”, „ocieplenie klimatu”, „ocieplenie kuli ziemskiej i zmiana temperatury na większą”. Wśród odpowiedzi pojawiają się takie, które w jednoznaczny sposób oceniają działalność człowieka związaną z nadmierną emisją gazów cieplarnianych jako główny powód zmian klimatu. W porównaniu z uczniami szkół podstawowych widać również, że wiedza związana ze skutkami zmian klimatu jest znacznie większa, uczniowie oprócz topnienia lodowców wymieniają także tajfuny, huragany, powodzie, ciepłe zimy.
Definicje zapisane przez licealistów są jeszcze bardziej precyzyjne. Większość definicji jest prawidłowa co świadczy o dość dużej wiedzy nt. zjawiska zmiany klimatu.
74% gimnazjalistów i 78% licealistów deklaruje że zna i wie co oznacza pojecie „klimat” (uczniowie podstawówek nie odpowiadali na tę cześć ankiety). Znacznie większa różnica w odpowiedziach występuje przy kolejnych pojęciach związanych z globalnym ociepleniem. Tylko co czwarty gimnazjalista wie co oznacza pojęcie „efekt cieplarniany”, 43% zna ale nie do końca rozumie. Wśród licealistów deklarowana wiedza jest wyższa i tak 65% z nich twierdzi, że rozumie zjawisko efektu cieplarnianego, a blisko co trzeci zna, ale nie do końca rozumie. Tylko co dziesiąty gimnazjalista wie co kryje się pod pojęciem „gazy cieplarniane”, 38% zna, ale nie do końca rozumie. W grupie licealistów już co drugi wie co oznacza to pojęcie, a kolejna jedna czwarta wie, ale nie do końca rozumie.
Najbardziej o wpływie człowieka na zmiany klimatu przekonani są gimnazjaliści, aż 56% spośród nich odpowiedziało, że działalność człowieka jest główną przyczyną globalnego ocieplenia (licealiści – 47%, uczniowie szkół podstawowych 38%). Na pytanie jaka jest twoim zdaniem główna przyczyna globalnego ocieplenia, odpowiedź „zarówno działalność człowieka, jak i naturalne procesy” wybrało 45% licealistów, co trzeci gimnazjalista i 29% uczniów podstawówek. Procesy naturalne, jako główną przyczynę globalnego ocieplenia wskazało 20% uczniów podstawówek, 9% gimnazjalistów oraz 8% licealistów. Aż 13% uczniów podstawówek nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie.
Uczniowie w większości są przekonani o wadze problemu globalnego ocieplenia dla całej ziemi (odpowiedzi wahają się od 82% wśród najmłodszych respondentów do 90% u licealistów). Co pięćdziesiąty licealista, co trzydziesty gimnazjalista i co dwudziesty uczeń podstawówki sądzi, że zmiany klimatu nie są problemem. 60% licealistów uważa że globalne ocieplenie to poważny problem dla wszystkich ludzi, podobnie uważa 44% gimnazjalistów. Co czwarty uczeń podstawówki uważa że globalne ocieplenie to poważny problem dla dorosłych.
Mimo dużej świadomości problemu, uczniowie nie wiążą skutków zmian klimatu ze swoim życiem, tylko co 10 gimnazjalista sądzi, że globalne ocieplenie to poważnym problemem dla niego samego, podobnie sądzi co czwarty uczeń podstawówki i co piąty licealista.
Z wiekiem rośnie także przekonanie, że mieszkańcy Polski odczują skutki zmian klimatu. Wśród licealistów aż 90% twierdzi, że jako Polak odczuje zmiany klimatu, podobnie sądzi 66% gimnazjalistów i 56% najmłodszych respondentów. Przeciwnego zdania jest 26% uczniów podstawówek, 12% gimnazjalistów i tylko 6% licealistów.
Kolejne pytanie badało wiedzę uczniów, pytaliśmy które z poniższych twierdzeń są prawdziwe. Najwięcej wskazań we wszystkich grupach wiekowych otrzymało twierdzenie: „Globalne ocieplenie spowoduje, że stopnieje pokrywa lodowa na biegunach i lodowce”, zdanie to uznało za prawdziwe 89% uczniów (podstawówki 90%, gimnazja 85%, licea 92%). Na kolejnych pozycjach znajdują się stwierdzenia: „Globalne ocieplenie spowoduje, że wiele gatunków roślin i zwierząt wyginie” – 74%, „Globalne ocieplenie spowoduje, że w wielu miejscach na świecie będą susze” – 69%, „Globalne ocieplenie spowoduje, że więcej będzie kataklizmów jak huragany i powodzie” – 61%.
Najmniej wskazań otrzymały stwierdzenia: „Globalne ocieplenie spowoduje, że bujniej będą rozwijały się chwasty, wzrośnie ilość szkodników” (13,4%), „Globalne ocieplenie spowoduje, że pojawią się konflikty regionalne” (15,6%) oraz „Globalne ocieplenie spowoduje, że w Polsce zagrożone będą uprawy np. ziemniaków, a częściej uprawiana będzie kukurydza” (15,6%).
Na pytanie „Kto może coś zrobić, żeby zapobiec globalnemu ociepleniu?” najwięcej zaznaczeń zyskały odpowiedzi: każdy (51% w podstawówkach i w gimnazjach, 69% w liceach) oraz organizacje światowe (48% w podstawówkach, 55% w gimnazjach oraz 69% w liceach). Mniejszą wiarę uczniowie pokładają w rządach poszczególnych państw (średnio 32%) oraz w firmach, dużych korporacjach (30%). Niestety tylko jedna trzecia uczniów sądzi, że od jej działań i zachowania zależy globalne ocieplenie, przy czym największą wiarą charakteryzują się licealiści, blisko połowa z nich (46%) uważa, że może coś zrobić na rzecz klimatu. Licealiści w ogóle są większymi optymistami, pokładają duże nadzieje zarówno w organizacjach światowych (70%), innych ludziach (odpowiedź „każdy” 70%), rządach (51%), korporacjach (49%). Co dwunasty licealista stoi na stanowisku, że nikt nic nie może zrobić w sprawie powstrzymania globalnego ocieplenia. Podobnie sądzi 9% uczniów szkół podstawowych i gimnazjów.
Kolejne pytanie sprawdzało wiedzę uczniów w aspekcie zapobiegania zmianom klimatu. Młodzież zaznaczała działania które wg niej mogą zapobiec globalnemu ociepleniu (podobnie jak w poprzednim pytaniu, można było zaznaczyć dowolną ilość odpowiedzi).
Wśród uczniów szkół podstawowych za najważniejsze działania chroniące klimat wymieniano: zabieranie ze sobą na zakupy torby wielorazowego użytku (64,5%), poruszanie się pieszo lub rowerem zamiast samochodem (63,2%), wyrzucanie zużytych przedmiotów do odpowiednich pojemników na szkło, plastik, papier (63,2%), poinformowanie kolegów, koleżanek, rodziców, znajomych jak oszczędzać energię (61,8%). Dopiero na kolejnych miejscach z liczbą wskazań poniżej 50% pojawiły się działania związane bezpośrednio z oszczędnością energii takie jak: wyłączanie ładowarki telefonu komórkowego, kiedy nie jest używana (48,7%), wyłączanie lamp i innych urządzeń elektrycznych, kiedy nie są używane (47,4%), nie pozostawianie urządzeń w stanie czuwania (stand by) (47,4%), gotowanie tylko takiej ilości wody, jaka jest potrzebna do zrobienia herbaty, nie więcej (36,8%).
Gimnazjaliści w pierwszej kolejności skłaniają się ku oszczędności energii poprzez wyłączanie lamp i innych urządzeń elektrycznych (65,5%), wyjmowanie ładowarki z gniazdka gdy jest nieużywana (63,5%) oraz ograniczanie poruszania się samochodami (56%). Połowa z nich za istotną uważa edukację rodziny i znajomych dot. oszczędzania energii.
Licealiści wykazali się najwyższym stopniem świadomości, zaznaczali znacznie więcej odpowiedzi niż ich młodsi koledzy i tak ponad trzy czwarte licealistów uważa, że powinniśmy poruszać się pieszo lub rowerem zamiast samochodem, 73,5% zaleca wyłączanie lamp i innych urządzeń elektrycznych, kiedy nie są używane, 65,3% sugeruje nie pozostawianie urządzeń w stanie czuwania (stand by) a 57% wyłączanie ładowarki telefonu komórkowego, kiedy nie jest używana. 69,4% licealistów stawia na edukację kolegów, koleżanek, rodziców, znajomych. Wśród wysoko punktowanych działań znalazły się także takie, które nie są tak oczywiste w kontekście zmian klimatu jak oszczędność energii, ale pośrednio mają wpływ na zanieczyszczenie środowiska gazami cieplarnianymi. Są to podobnie jak w grupie gimnazjalistów i uczniów podstawówek: zabieranie ze sobą na zakupy torby wielorazowego użytku, wyrzucanie zużytych przedmiotów do odpowiednich pojemników na szkło, plastik, papier. Zupełnie niedoceniane są działania związane z ekonomicznym gotowaniem (np. nakrywanie garnków pokrywką podczas gotowania, gotowanie tylko takiej ilości wody, jaka jest potrzebna) oraz ogrzewaniem budynków (np. wietrzenie pokoju krótko szeroko otwierając okno, a nie zostawianie małej szczeliny na dłużej).
Jak uczniowie postrzegają swój wpływ na zmiany klimatu? Sześciu na dziesięciu uczniów szkół podstawowych uważa, że ma wpływ na zmiany klimatu, podobnie sądzi 82% gimnazjalistów i licealistów. Co trzeci gimnazjalista i aż połowa licealistów jest o tym zdecydowanie przekonana. Co piąty uczeń podstawówki uważa, że nie ma żadnego wpływu na zmiany klimatu, 18% nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie. W gimnazjach już tylko 14,5% uczniów sądzi że „raczej nie” ma wpływy na zmiany klimatu, w liceach odpowiedzi „raczej nie” udzieliło 6% uczniów, a co pięćdziesiąty licealista z pełnym przekonaniem stwierdza, że nie ma wpływu na zmiany klimatu.
Wśród licealistów przeprowadzono dodatkowe badanie zaangażowania społecznego i postaw prośrodowiskowych. W badanej grupie młodzieży 6% aktywnie działa w organizacji której celem jest ochrona środowiska. Ponad połowa licealistów deklaruje, że byłaby skłonna osobiście zaangażować się w przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu, tylko 2% uczniów odpowiedziało, że zdecydowanie go takie działanie nie interesuje. Co piąty z nich był niezdecydowany.
Zbadano także poziom, wiedzy na temat inicjatyw podejmowanych na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu. Blisko 70% uczniów deklaruje, że zna międzynarodowe inicjatywy na rzecz klimatu, 26% deklaruje, że słyszało o inicjatywach krajowych (Polska) i 23% o inicjatywach lokalnych. Jednak z faktyczną znajomością inicjatyw jest nieco gorzej. Co trzeci licealista słyszał o Ramowej Konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (ang. United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC), a 14% uczniów słyszało o Protokole z Kioto, również 14% wskazało odpowiedź: tak, słyszałem o Międzyrządowym Panelu ds. Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change – IPCC). Ponad połowa badanych uczniów nie zaznaczyła żadnej odpowiedzi.
Ostatnie pytanie tego bloku dotyczyło oceny działań władz polskich w kontekście przeciwdziałania zmianom klimatu. Tylko 30% licealistów uważa, że polskie władze przeciwdziałają globalnemu ociepleniu, przeciwnego zdania jest co drugi uczeń (51%, z czego 16% zdecydowanie twierdzi, że polskie władze nie przeciwdziałają zmianom klimatu).
Ostatnia część badania poświęcona była zainteresowaniem uczniów tematyką związaną ze zmianami klimatu. Zapytaliśmy uczniów które spośród wymienionych zagadnień są dla nich najbardziej, a które najmniej interesujące oraz na jakich lekcjach tematyka ta mogłaby być poruszana.
Uczniowie szkół podstawowych za najciekawszy uznali temat „Co się stanie ze zwierzętami i roślinami, jeśli klimat się ociepli?” (68,5% uczniów uważa ten temat za bardzo ciekawy), na kolejnych miejscach znajdują się: „Jak można zapobiec globalnemu ociepleniu?”, „Jakie będą kataklizmy naturalne: powodzie, huragany, susze i w jakich rejonach świata?”, „Jak zmieni się klimat w Polsce?”, „Co każdy z nas może zrobić, żeby zapobiec globalnemu ociepleniu?”, „Jakie problemy będą mieli ludzie, jeśli zmieni się klimat na ziemi?”, „Dlaczego klimat się ociepla?”. Warto zauważyć, że wszystkie tematy uzyskały ponad 50% najwyższych ocen (tj. „bardzo ciekawy”). Z niepokojem należy przyjąć, że aż 17% uczniów uznało temat „Co każdy z nas może zrobić, żeby zapobiec globalnemu ociepleniu?” za nieciekawy. Być może wiąże się z brakiem przekonania uczniów co do ich wpływu na klimat. Co piąty uczeń podstawówki uważa, że nie ma żadnego wpływu na zmiany klimatu, 18% nie potrafi odpowiedzieć na pytanie czy ma wpływ na zmiany klimatu.
Gimnazjaliści za zdecydowanie najciekawsze uznali zagadnienia związane z obecnymi i przyszłymi następstwami ocieplenia klimatu (czym to grozi zmiana klimatu, wpływ na środowisko przyrodnicze, wpływ na gospodarkę), 44% uczniów wybrało ten temat. Pozostałe tematy ciszyły się podobnym zainteresowaniem uczniów, różnica we wskazaniach była niewielka. W kolejności są to następujące tematy: „Czym są zmiany klimatu?”, „Co każdy z nas może zrobić dla ochrony klimatu?”, „Polska wobec globalnego ocieplenia”, „Międzynarodowe wysiłki na rzecz ochrony klimatu”.
W liceach kolejność tematów jest taka sama, choć ocena była bardziej zróżnicowana. Aż 75% uczniów wskazało skutki ocieplenia klimatu jako najciekawszy temat, drugi w kolejności temat - wprowadzający do zagadnień zmian klimatu również był wysoko oceniony. Oceny kolejnych trzech tematów były wyrównane i choć wg średniej oceny najmniej ciekawy jest temat „Międzynarodowe wysiłki na rzecz ochrony klimatu” to najwięcej najgorszych not otrzymał temat „Co każdy z nas może zrobić dla ochrony klimatu?”, co trzeci licealista uznał ten temat za najmniej ciekawy. Wynik ten związany być może z już stosunkowo dużą wiedzą nt. zachowań w codziennym życiu, które mają wpływ na ograniczenie zmian klimatu, tym bardziej, że ponad połowa uczniów deklaruje osobiste zaangażowanie w przeciwdziałanie globalnemu ociepleniu, a ponad 80% wierzy, że ma wpływ na zmiany klimatu.
Uczniowie chcieliby, żeby tematyka zmian klimatu poruszana była przede wszystkim na lekcjach geografii (54% wskazań w gimnazjum i 70% w liceum) oraz na biologii (odpowiednio 23% i 14%).
NAUCZYCIELE
Badanie składa się z kilku bloków tematycznych. Prosiliśmy nauczycieli o odpowiedzi na pytania związane ogólnie z edukacją ekologiczną w edukacji formalnej, następnie skoncentrowaliśmy się na miejscu jakie zajmuje tematyka zmian klimatu w edukacji szkolnej. Kolejna część poświęcona była poznaniu opinii nauczycieli na temat poziomu świadomości, wiedzy i postaw uczniów wobec problemu zmian klimatu oraz analogicznej samoocenie nauczycieli. Ostatnia część badania miała dać odpowiedź jakie są oczekiwania i potrzeby nauczycieli w kontekście edukacji nt. zmian klimatu.
Wszyscy nauczyciele biorący udział w badaniu deklarują, że edukacja ekologiczna jest bardzo ważnym tematem, szczególnie podkreślają to nauczyciele gimnazjów. Warto jednak zwrócić uwagę na to, iż grupa badawcza nie była wybierana losowo spośród nauczycieli przedmiotów przyrodniczych, lecz na pytania odpowiadali nauczyciele współpracujący z Ośrodkiem Działań Ekologicznych „Źródła” szczególnie zainteresowani tematyką ekologiczną.
Zajęcia o tematyce ekologicznej odbywają się w gimnazjach na geografii, biologii a także na godzinach wychowawczych, lekcjach wos, chemii czy fizyki a w szkole podstawowej głownie na lekcjach przyrody. Tematyka ekologiczna jest ważnym elementem wycieczek i zajęć terenowych, jest także poruszany podczas prac kół pozalekcyjnych.
Pojawiają się głosy, że pomimo świadomości, ze edukacja ekologiczna jest istotnym zagadnieniem to brakuje czasu na realizację tych treści. Nauczyciele zdają sobie sprawę z tego, że od nich zależy zarówno ilość jak i jakość lekcji poświęconych ochronie środowiska, ale pojawiły głosy, że bardzo ważne jest wsparcie i zrozumienie ze strony dyrekcji szkoły i innych nauczycieli.
Nauczyciele szkół podstawowych wskazują, że tematyka ekologiczna jest w skromnym stopniu wpisana w podstawy programowe. Zagadnienia tam zawarte są bardzo ogólne i sposób prezentowania treści zależy od interpretacji prowadzącego. Ponieważ dotychczasowa podstawa w niewielkim stopniu uwzględniała interesującą nas tematykę nauczycieli rozbudowywali treści z podstawy i uzupełniali je o nowe tematy. Tak więc, wyjąwszy treści obowiązkowe zawarte w podstawie programowej i programach nauczania, dobór dodatkowych treści i metod należy do decyzji prowadzącego.
Nauczyciele gimnazjalni wskazują, że treści i wymagania edukacyjne o tematyce ekologicznej są odgórnie narzucone w podstawie programowej i w podręcznikach, nie zmienia to jednak faktu, że w miarę możliwości czasowych dodatkowe zagadnienia są poruszane zarówno na lekcjach jak i na zajęciach dodatkowych.
Jako źródło wiedzy na tematy ekologiczne nauczyciele wskazują najczęściej podręczniki oraz Internet i czasopisma. Dodatkowe materiały wykorzystywane do prowadzenia zajęć wymieniane przez nauczycieli to także zeszyty ćwiczeń, leksykony, publikacje nauczycieli, programy ekologiczne (np. realizowane przez organizacje pozarządowe). Nauczyciele narzekają na brak dodatkowych materiałów i pomocy dydaktycznych. Najbardziej pożądane jeśli chodzi o formę pracy byłyby konspekty warsztatów oraz propozycje konkretnych działań metodą projektu. Tego typu zajęcia są wg nauczycieli najbardziej przystępne i lubiane przez dzieci (warsztaty, gdzie uczniowie pracują w grupach, dzielą się swoimi spostrzeżeniami, opracowują zadania do działania i wychodzą w teren). Ponadto nauczyciele wskazują na niedostateczną ilość filmów, plansz, gotowych konspektów, krzyżówek, rebusów, kart pracy.
W opinii nauczycieli uczniowie chętnie uczestniczą w zajęciach o tematyce ekologicznej, są zainteresowani tymi zagadnieniami, chociaż ich wiedza często jest powierzchowna a nawet zafałszowana. Nauczyciele szkół podstawowych podkreślają, że dzieci pomimo swojej wiedzy nie potrafią przełożyć jej na praktyczne działania dlatego tak ważne są zajęcia podczas których teoretyczną wiedzę popieramy praktycznym działaniem. Taki sposób prezentowania treści jest nie tylko bardziej skuteczny dla zmiany świadomości ale także ciekawszy w odbiorze. Najbardziej lubiane formy zajęć to takie, które angażują uczniów w działania. Pojawiły się także głosy, że uczniom brak inicjatywy, chętnie angażują się w działania, ale sami ich nie inicjują.
Zagadnienia związane ze zmianami klimatu w szkołach podstawowych poruszane są rzadko, a jeśli już to poświęca się im mało czasu (1-2 godziny). W wielu podręcznikach temat ten jest pominięty lub pojawia się w formie zdawkowej. Od inicjatywy nauczyciela zależy czy zagadnieniom tym uczniowie poświęcą swoją uwagę (np. przy okazji realizacji tematów związanych z powietrzem, klimatem, przemysłem, działalnością człowieka). W szkole podstawowej więcej czasu globalnemu ociepleniu poświęcają nauczyciele w ramach koła ekologicznego.
W gimnazjum sytuacja przedstawia się odmiennie, zagadnienia związane ze zmianami klimatu są zawarte w podstawie programowej, a co znalazło odzwierciedlenie w podręcznikach. Często jednak nie poświęca się im całej lekcji, lecz omawia w trakcie lekcji geografii poświeconych atmosferze. Podobnie jak w podstawówkach, tematyka ta często jest poruszana na zajęciach pozalekcyjnych.
Jeśli chodzi o dostępne materiały dla nauczycieli i uczniów poświęcone zmianom klimatu, to nauczyciele wymieniają głównie podręczniki, czasopisma i Internet. Szczególnie nauczyciele szkół podstawowych narzekają na brak materiałów dydaktycznych, w związku z tym często muszą oni posiłkować się materiałami stworzonymi samodzielnie. Pojedynczy nauczyciele są szczęśliwymi posiadaczami materiałów wydanych w ramach projektów edukacyjnych realizowanych przez organizacje pozarządowe. Nauczyciele podstawówek, skłaniają się ku temu by zagadnienia związane ze zmianami klimatu zawarte były w podstawie programowej, a co z tym idzie w programach nauczania i podręcznikach. W podręcznikach gimnazjalnych nauczyciele sugerują zmiany w treści tak, aby zagadnienie było prezentowane w odniesieniu do samego ucznia, podręcznik powinien pokazywać możliwości działań w codziennym życiu oraz wpływ skutków globalnego ocieplenia na życie uczniów.
Zagadnienia zmian klimatu są dla uczniów podstawówek nowe i stosunkowo trudne, co nie zmienia faktu, że są nimi zainteresowani. W zależności od formy przekazania wiedzy nt. globalnego ocieplenia zagadnienia te są chętniej lub mniej chętnie realizowane i lubiane. Najlepszymi formami do przekazywania wiedzy w tym aspekcie są wg nauczycieli prezentacje multimedialne i plakaty wykonywane przez uczniów, szkolne konkursy, happeningi oraz inne aktywne metody.
Nauczyciele oceniają, że większość uczniów jest świadoma problemu globalnego ocieplenia, jego przyczyn, skutków. Jednak w większości nie odnoszą problemu do własnego życia i zachowania, problem wydaje im się odległy i mało prawdopodobny. W rzeczywistości tylko 46% przebadanych przez nas uczniów podstawówek i 48% gimnazjalistów deklaruje, że wie co to jest globalne ocieplenie.
Wszyscy nauczyciele uważają, że uczniowie wiedzą czym jest globalne ocieplenie i znają pojęcia z nim związane, gdyż zajęcia na ten temat były realizowane w szkole. Według pedagogów uczniowie zarówno szkół podstawowych jak i starsi, rozumieją proces zmian klimatu, jeśli nie wszyscy, to przynajmniej większość. W rzeczywistości według badania 3 gimnazjalistów i licealistów zna pojecie klimat, tylko 27% gimnazjalista wie co oznacza pojęcie „efekt cieplarniany”, 43% zna ale nie do końca rozumie. Wśród licealistów deklarowana wiedza jest wyższa i tak 65% z nich twierdzi, że rozumie zjawisko efektu cieplarnianego, a blisko co trzeci zna, ale nie do końca rozumie. Tylko 12% gimnazjalistów wie co kryje się pod pojęciem „gazy cieplarniane”, 38% zna, ale nie do końca rozumie. W grupie licealistów już co drugi wie co oznacza to pojęcie, a kolejna jedna czwarta wie, ale nie do końca rozumie (deklarowana wiedza uczniów podstawówek nie była badana). Według nauczycieli uczniowie znają przyczyny, skutki, sposoby przeciwdziałania temu zjawisku, ale nie zawsze potrafią przełożyć tą wiedzę na życie codzienne.
W opinii nauczycieli jeśli uczniowie nawet uważają że zmiany klimatu są faktycznie problemem, to jest od dla nich problem dość odległy, a co za tym idzie obojętny (bardzie jest problemem dorosłych niż dzieci czy młodzieży). Połowa nauczycieli nie rozmawia z uczniami na ten temat i nie potrafi ocenić na ile zmiany klimatu są dla nich istotne.
Okazuje się że nauczyciele w tej sytuacji nie doceniają uczniów bo w badanej grupie większość młodzieży przekonana jest o wadze problemu globalnego ocieplenia dla całej ziemi (odpowiedzi wahają się od 82% wśród najmłodszych respondentów do 90% u licealistów). Tylko 2% licealistów, 3,5% gimnazjalistów i 5% uczniów podstawówki sądzi, że zmiany klimatu nie są problemem. 60% licealistów uważa że globalne ocieplenie to poważny problem dla wszystkich ludzi, podobnie uważa 44% gimnazjalistów.
Mają racje nauczyciele twierdząc, że problem wydaje się uczniom odległy i niewielu z nich wiąże zarówno przyczyny jak i skutki ze swoim życiem. Tylko co 10% gimnazjalistów sądzi, że globalne ocieplenie to poważnym problemem dla niego samego, podobnie sądzi co czwarty uczeń podstawówki i co piąty licealista.
Nauczyciele podstawówek twierdzą, że uczniowie są otwarci działania na rzecz środowiska w tym i klimatu, chętni do organizowania dni ekologicznych w szkole, jednak to nauczyciel musi wyjść z taką propozycją. W gimnazjach zainteresowanie takimi działaniami jest jeszcze mniejsze i także nie można liczyć na samodzielną inicjatywę uczniów.
Wszyscy przebadani nauczyciele deklarują, że są świadomi wagi problemu zmian klimatu, a nawet, że jest to jeden z najważniejszych problemów naszych czasów. Nauczyciele potrafią zdefiniować globalne ocieplenia, wymieniają wiele jego przyczyn (np. nadmierne spalanie węgla, znaczny rozwój przemysłu opartego na paliwach kopalnych, spalanie śmieci, wycinanie i wypalanie lasów, stosowanie freonów i halonów, rozwój motoryzacji) i skutków (np. ocieplenie klimatu, topnienie lodowców, wzrost poziomu wód, wyginiecie zwierząt i roślin, anomalie pogodowe, zmiany w ekosystemach, zmiana stref klimatycznych, rozprzestrzenianie chorób zakaźnych, obumieranie raf koralowych).
Nauczyciele nie są do końca przekonani czy możemy mieć wpływ na zmiany klimatu, ale uważają że nie zwalnia to od podejmowania działań na rzecz zmniejszenia ilości zanieczyszczeń w atmosferze. Wśród możliwych działań wymieniają zarówno praktyczne codzienne czynności i wybory (np. oszczędność w użyciu energii elektrycznej, wymiana żarówek na świetlówki, segregacja śmieci, ograniczenia w przemieszczaniu się samochodami), działania systemowe (wprowadzenie innego systemu grzewczego z wykorzystaniem wód termalnych, pozyskiwanie większej ilości energii słonecznej i wiatrowej, wprowadzenie paliw ekologicznych, dostosowanie transportu i przemysłu- wprowadzenie nowych technologii, redukcja ilości produkowanych śmieci i przetwarzanie surowców wtórnych, zahamowanie gospodarki rabunkowej, wyrębu lasów itp., sadzenie lasów). Wielu nauczycieli zwraca uwagę na potrzebę intensywnej edukacji zarówno dzieci jak i dorosłych.
Niewielu nauczycieli deklaruje osobiste zaangażowanie w akcje czy projekty służące przeciwdziałaniu zmianom klimatu. Kilku nauczycieli realizuje w swoich szkołach projekty edukacyjne, których jednym z celów jest powstrzymanie globalnego ocieplenia (np. wdrażaniu uczniów do racjonalnego korzystania z urządzeń elektrycznych). Większość nauczycieli ograniczają się do działań we własnym domu.
Ponad dwie trzecie nauczycieli odczuwa potrzebę uzupełniania wiedzy na temat globalnego ocieplenia, jednak tylko jedna osoba spotkała się z ofertą doskonalenia zawodowego dla nauczycieli w zakresie zmian klimatu. Świadczy to o tym, że brak jest jakichkolwiek szkoleń czy warsztatów skierowanych do nauczycieli na ten temat. Jako główne źródło informacji nt. zmian klimatu nauczyciele wymieniają Internet, a na kolejnym miejscu prasę i inne środki masowego przekazu. Pojedyncze osoby wskazywały na literaturę fachową, podręczniki akademickie, poradnik metodyczny.
Najbardziej pożądane przez nauczycieli formy przekazania wiedzy na temat globalnego ocieplenia to gotowe pakiety materiałów (zarówno dla nauczycieli jak i uczniów) oraz warsztaty. Odpowiedzi takie pojawiły się u większości badanych osób. Ponadto wymieniano seminaria i filmy edukacyjne.
Pobierz raport w pliku pdf 
INFORMACJE O BADANIU
TEMAT: Problem globalnego ocieplenia w ocenie uczniów i nauczycieli
ORGANIZATOR: Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
TERMIN REALIZACJI BADAŃ: luty 2009 roku
PRÓBA: 184 uczniów, w tym 76 uczniów szkół podstawowych, 59 gimnazjalistów, 49 licealistów oraz 15 nauczycieli
METODOLOGIA BADANIA: ankieta audytoryjna (uczniowie) oraz wywiad swobodny ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji (nauczyciele)
OPRACOWANIE METODOLOGII: Katarzyna Świeżawska-Ambroziak, Dominika Stelmachowicz-Pawyza
BADANIE PRZEPROWADZIŁA: Emilia Kałuda
AUTOR RAPORTU: Gosia Świderek
Raport z badań „Problem globalnego ocieplenia w ocenie uczniów i nauczycieli” jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 2.5 Polska” Treści tutaj zawarte można kopiować i rozpowszechniać w celach niekomercyjnych pod warunkiem podania źródła i autorstwa.
Badanie zrealizowano w ramach projektu "W drodze do Kopenhagi – od COP 14 do COP 15" dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
|
| |
| |
 |
|
|
| nie podgrzewaj atmosfery |
|---|
Witamy na archiwalnej (2009) stronie projektu edukacyjnego „Nie podgrzewaj atmosfery”, którego głównym celem
było zwrócenie uwagi na problematykę zmian klimatu. Projekt skierowany był przede wszystkim do nauczycieli i uczniów szkół podstawowych,
gimnazjalnych oraz średnich, żywimy jednak nadzieję, iż za ich pośrednictwem idea ochrony klimatu dotrze do szerszego grona odbiorców.
Wszystkich zainteresowanych tematyką „klimatyczną” gorąco zachęcamy do odwiedzania naszej strony. |
| |
|
Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
ul. Zielona 27, 90-602 Łódź
tel. 42 632 81 18, kom. 507 575 535
e-mail: office@zrodla.org
www.zrodla.org
|
|
Projekt dofinansowany ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej
|
|
|
|
|
|
| 1,5% podatku na OPP |
|---|
Bezpłatny program do rozliczenia podatku
za rok 2023
jest już dostępny do pobrania ze strony
opp.zrodla.org
|
Uwaga! Ta strona używa cookie. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na używanie cookie, zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.
|
|
|
|
